Trí tuệ nhân tạo (AI) đang đánh dấu một cột mốc quan trọng trong sự phát triển công nghệ, tạo ra những thách thức và cơ hội mới đối với thị trường lao động. Trong bối cảnh này, tương lai của công việc đông trở thành một chủ đề nóng hổi, đầy tính tranh cãi. Bài viết này sẽ phân tích những ảnh hưởng của AI đối với thị trường lao động và dự đoán hình ảnh của tương lai nghề nghiệp.

Sự tự động hóa và những thách thức

Trong môi trường kinh doanh ngày nay, sự tự động hóa trở thành xu hướng quan trọng, với AI đóng vai trò chính. Công việc lặp lại và quy trình có thể được tự động hóa, tạo ra sự hiệu quả và giảm chi phí, nhưng đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức về thất nghiệp và tái tạo nguồn nhân lực. Những ngành nghề chịu ảnh hưởng nặng nề nhất có lẽ là những công việc lặp đi lặp lại mà AI có khả năng thực hiện hiệu quả cao hơn con người.

Ví dụ: Trong ngành sản xuất, các nhà máy tự động sử dụng robot và hệ thống tự động để thực hiện công việc lặp lại, giảm thiểu sự phụ thuộc vào lao động nhân sự.

• Ưu điểm:
  • Tăng cường hiệu suất sản xuất
  • Giảm nguy cơ tai nạn lao động
• Nhược điểm:
  • Thất nghiệp và áp lực tái đào tạo
  • Khả năng đào tạo lại đòi hỏi sự đầu tư lớn

Công việc mới xuất hiện và nguồn việc làm mới

Không phải tất cả mọi người đều lo lắng về sự tự động hóa. Trong khi một số công việc truyền thống có thể biến mất, nhiều chuyên gia tin rằng AI sẽ tạo ra những nguồn việc làm mới. Các lĩnh vực như phát triển và quản lý công nghệ AI, quản lý dữ liệu, nghiên cứu và phát triển mới hứa hẹn sẽ tạo ra nhiều cơ hội mới cho người lao động.

Ví dụ: Trên thế giới đã có những sản phẩm AI có thể đọc và hiểu hình ảnh y học, hỗ trợ các bác sĩ trong việc chẩn đoán các bệnh lý. Điều này tạo ra cơ hội mới cho những người làm công việc phân tích hình ảnh y học và phát triển ứng dụng AI trong lĩnh vực y tế.

• Ưu điểm:
  • Tạo ra nguồn việc làm mới và cơ hội phát triển
  • Tăng cường hiệu suất làm việc thông qua sự kết hợp con người và máy móc
• Nhược điểm:
  • Cần kỹ năng chuyên sâu và đào tạo chuyên ngành
  • Có thể tạo ra khoảng cách, phân hóa xã hội

Học làm lại và chủ động phát triển nghề nghiệp

Trong môi trường công nghiệp ngày càng biến động, sự chủ động trong việc học làm lại và phát triển nghề nghiệp trở thành yếu tố quyết định. Người lao động cần chấp nhận thực tế rằng sự thay đổi là không tránh khỏi và đòa tạo lại bản thân để nắm bắt những kỹ năng mới là quan trọng. Các chương trình đào tạo và giáo dục linh hoạt sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nhân sự lao động thích ứng với những thách thức mới.

Ví dụ: Nhiều chương trình đào tạo trực tuyến cung cấp các khóa học và chứng chỉ chuyên sâu trong lĩnh vực AI và công nghệ liên quan. Các chương trình này hỗ trợ người lao động cập nhật kiến thức và kỹ năng mới một cách linh hoạt.

• Ưu điểm:
  • Tính chủ động giúp thích ứng với sự biến động
  • Linh hoạt thông qua chương trình đào tạo trực tuyến
• Nhược điểm:
  • Chi phí và thời gian đào tạo lại đòi hỏi đầu tư lớn
  • Áp lực tài chính cho người lao động

Đạo đức và quản lý dữ liệu

Cùng với những cơ hội, sự tích hợp mạnh mẽ của AI cũng đặt ra những thách thức về đạo đức và quản lý dữ liệu. Điều này đặt ra câu hỏi về quyền lực, quyền riêng tư và an toàn dữ liệu. Các chính sách và chuẩn mực pháp lý phải được phát triển đề đmả bảo rằng tiến triển của AI không làm tổn thương quyền lợi và quyền riêng tư của cá nhân.

Ví dụ: Nhiều trường hớp sử dụng AI gặp phải tranh cãi liên quan đến quản lý dữ liệu và quyền riêng tư. Công ty Facebook đã phải đối mặt với sự phê phán khi dữ liệu cá nhân của người dung được sử dụng mà không có sự cho phép rõ rang, đặt ra câu hỏi về đạo đức trong việc sử dụng liệu.

• Ưu điểm:
  • Bảo vệ quyền riêng tư và an toàn thông tin cá nhân
  • Tạo long tin từ khách hàng và người lao động
• Nhược điểm:
  • Lạm dụng dữ liệu có thể gây tranh cãi và phê phán
  • Rủi ro pháp lý nếu quản lý dữ liệu không đúng cách

Hợp tác con người và máy móc

Cuối cùng, sự hợp tác giữa con người và máy móc được coi là chìa khóa để tạo ra một tương lai nghề nghiệp tích cực. Mặc dù AI có khả năng thực hiện nhiều công việc mà con người làm, sự kết hợp giữa trí tuệ nhân tọa và sự sáng tạo con người vẫn là không thể thay thế. Công nghệ có thể được tích hợp vào môi trường làm việc để tối ưu hóa hiệu suất và sáng tạo, thay vì làm thay thế hoàn toàn con người.

Ví dụ: Công nghệ trợ lý ảo như Siri của Apple và Google Assistant đã thể hiện mô hình tốt trong việc kết hợp sự hiểu biết của máy tính với khả năng tương tác con người. Điều này không chỉ giúp tăng cường hiệu suất mà còn tạo ra trải nghiệm người dung tích cực.

• Ưu điểm:
  • Tận dụng sức mạnh của cả hai để tạo ra môi trường làm việc sáng tạo
  • Giảm sự mệt mỏi thông qua công nghệ trợ lý
• Nhược điểm:
  • Sự phụ thuộc mạnh mẽ vào công nghệ có thể làm mất kỹ năng cong người
  • Rủi ro an ninh mạng và bảo mật thông tin

Một số ví dụ trên không phản ánh đầy đủ tất cả các khía cạnh của ảnh hưởng của AI đối với công việc. Các sự kiện và phát triển trong thực tế sẽ tiếp tục là nguồn cung cấp thêm dẫn chứng và minh hoạc cho chủ đề này.

Những kĩ năng cần chuẩn bị

Để không bị AI đào thải và thích ứng tốt trong môi trường làm việc ngày càng chịu ảnh hưởng của trí tuệ nhân tọa, chúng ta cần chuẩn bị một số kỹ năng và thái độ sau:

1. Kỹ năng kỹ thuật cao cấp: Phát triển và nâng cao kỹ năng chuyên sâu trong lĩnh vực nghề nghiệp, đặc biệt là những kỹ năng mà AI chưa thể hoàn toàn thay thế.
2. Năng lực sáng tạo vào sáng tạo: Các công việc yêu cầu sự sáng tọa và tư duy sáng tạo là những lĩnh vực mà con người vẫn nổi bật hơn AI. Phát triển khả năng tạo ra giá trị mưới và giải quyết vấn đề sẽ giúp vào vệ công việc.
3. Kỹ năng mềm và giao tiếp: Kỹ năng giao tiếp,làm việc nhóm và lãnh đạo sẽ trở nên quan trọng hơn.Con người có thể tạo ra giá trij qua sự sự tương tác xã hội và khả năng làm việc cộng tác.
4. Khả năng học liên tục: Sự linh hoạt trong việc học và thích ứng với những thay đổi nhanh chóng là rất quan trọng. Học liên tục giúp người lao động không chỉ duy trì mà còn phát triển nghề nghiệp của mình.
5. Quản lý thời gian và tự chủ: Kỹ năng quản lý thời gian và tự chủ trong công viếc sẽ giúp con người tối ưu hóa hiệu suất cá nhân và không dễ dàng bị thay thế bởi công nghệ.
6. Tìm nhìn chiến lược: Hiểu rõ về xu hướng công nghiệp và có tầm nhìn chiến lược sẽ giúp con người dự đoán và ứng phó với thách thức từ AI.
7. Phương pháp làm việc mới: Sẵn sàng thử nghiệm và áp dụng các phương pháp làm việc mới.
8. Tạo ra thêm giá trị: Tập trung vào việc tạo ra giá trị cho doanh nghiệp và khách hàng, điều này là không thể thay thế bởi trí tuệ nhân tạo.

Tóm lại, trí tuệ nhân tạo mạng lại cơ hộ và thách thức cho tương lai của công việc. Sự chủ động trong việc học và phát triển kỹ năng mới, cùng với việc xây dựng các hệ thống đạo đức và quản lý dữ liệu, sẽ đống vai trò quan trọng trong việc xác định hình ảnh của tương lai nghề nghiệp.

Điều này đặt ra một thách thức lớn đối với xã hội và doanh nghiệp, đòi hỏi sự hợp tác mạnh mẽ để đảm bảo rằng lợi ích của sự tiến triển công nghệ này là phổ quát và bền vững. Một số dẫn chứng cụ thể chỉ ra rằng những biến đổi này không chỉ là lý thuyết mà còn là hiện thực, sự tư duy linh hoạt và sẵn sàng học mới sẽ là chìa khóa cho sự tồn tại và phát triển trong thế giới công nghiệp ngày nay.

Giảng viên Nguyễn Bích Ngọc
Bộ môn Ứng dụng phần mềm
Trường Cao đẳng FPT Polytechnic cơ sở Hà Nội